Вобраз пэўнай краіны за мяжой з’яўляецца вызначальным для міжнародных стасункаў, памеру інвестыцый, палітычных і ваенных альянсаў, эканамічных і гандлёвых сетак. Імідж краіны з’яўляецца перадумовай для развіцця міжнародных сувязяў ва ўсіх сферах жыцця краіны. Выбудоўваючы пэўны знешні вобраз, краіны намагаюцца ўмацаваць свае пазіцыі. Пазітыўны імідж дазваляе развіваць турызм, прывабліваць замежныя інвестыцыі, ствараць адукацыйныя магчымасці. Прыязны вобраз краіны за мяжой з’яўляецца перадумовай для здаровага функцыянавання краіны, і мяккай сілай сучасных краін [1].

Каб зразумець, які вобраз мае пэўная краіна за мяжой, варта разабрацца, хто ўплывае на яго фармаванне.

Па-першае, важнымі актарамі ў фармаванне вобраза краіны ў вачах замежных палітыкаў з’яўляюцца ўлады: прэзідэнт, урад, міністэрства замежных справаў. Палітычныя заявы, галасаванне на міжнародных пляцоўках, замежныя візіты кіраўніцтва дзяржавы задае накірунак іміджу краіны. Такім чынам, дзяржавы наўпрост камунікуюць найбольш важныя для іх каштоўнасці, мэты і задачы [2]. Высокаўзроўневая палітычныя камунікацыя фармуе міжкраінавыя стасункі. Пры гэтым, сітуацыя ўскладняецца, калі прадстаўнікі палітычных элітаў не ўніфікаваныя, бо знешнія актары атрымліваюць розныя пасланні. Такая сітуацыя сёння характэрна для Беларусі. Па сутнасці прамая камунікацыя з замежнымі палітычнымі элітамі адбываецца праз прадстаўнікоў рэжыма і праз прадстаўнікоў дэмакратычных сілаў, ураду ў выгнанні, апазіцыйных палітыкаў, органаў калектыўнага прадстаўніцтва. Беларуская сітуацыя не ўнікальная. Артыкуляцыя розных вобразаў краіны адбываецца і ў выпадку Венесуэлы ці М’янмы – краінах з моцнай апазіцыяй і альтэрнатыўнымі ўрадамі.

Па-другое, імідж краіны за мяжой фармуецца праз публічную прастору: медыя, недзяржаўныя арганізацыі, экспертаў, аналітычныя цэнтры. Лідары думкі, якія не з’яўляюцца прадстаўнікамі фармальных палітычных элітаў уплываюць на тое, якія наратывы трапляюць у міжнародную прастору. Да прыкладу, абіраючы стратэгіі супрацоўніцтва з той ці іншай краінай, дзяржавы-партнёры абапіраюцца не толькі на афіцыйныя заявы палітычных элітаў, але і на аналітычныя нататкі, справаздачы праваабаронцаў ці грамадскіх арганізацый, матэрыялы незалежных медыя.


Па-трэцяе, на фармаванне вобразу краіны ўплываюць грамадзяне, якія пражываюць на тэрыторыі іншых краін. Гэта тычыцца не толькі маніфестацый ці зваротаў дыяспары, але і культурнага ці прыватнага жыцця. Праз гэтыя дамены часта фармуюцца стэрэатыпы пра грамадзян і краіну. Такім жа чынам, турысты фармуюць вобраз краіны, наведваючы яе і распаўсюджваючы свае думкі пра краіну на сваёй радзіме. Да прыкладу, калі сярод палітычных элітаў стэрэатыпнае апісанне Беларусі можа гучаць як “Апошняя дыктатура Еўропы” ці ІТ-хаб Еўропы, у масавым разуменні краін-суседак гэта могуць быць стэрэатыпы пра чыстыя вуліцы і добрыя малочныя прадукты.

Хаця можна вызначыць яшчэ з дзясятак іншых складнікаў вобразу краіны, спынімся на прыкладзе спорта. Чэмпіянаты, кубкі, гульні – гэта спосаб не толькі прывабіць замежнікаў у краіну, але таксама магчымасць маніфеставаць пэўны вобраз краіны. Менавіта таму, краіны рыхтуючыся да міжнародных чэмпіянатаў, укладваюць вялікія рэсурсы не толькі ў развіццё спартыўнай, але і ў аблагароджванне турыстычнай інфраструктуры. Падчас спартыўных мерапрыемстваў у краінаў з’яўляецца магчымасць прадэманстраваць найлепшае з наяўнага. Пры гэтым, паколькі палітычная сітуацыя ў краіне рэдка наўпрост кранае замежных наведвальнікаў спартыўных мерапрыемстваў, аўтарытарныя краіны часта карыстаюцца спартыўнымі спаборніцтвамі як сродкам “адбельвання” свайго міжнароднага вобразу. Чэмпіянат свету па футболе ў Катары, чэмпіянаты па хакею ў Беларусі, Сочынская зімняя алімпіяда – падобныя міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы не раз крытыкаваліся міжнароднай супольнасцю як легітымізучыя аўтарытарныя рэжымы.

Адназначна акрэсліць вобраз краіны даволі цяжка, таксама як і замераць змены іміджу пэўнай дзяржавы. Вобраз залежыць ад унутраных палітычных падзеяў, паводзін краіны на міжнароднай арэне, уцягнутасці ў ваенныя канфлікты, ролі дыяспар. Такім чынам, вобраз краіны можа даволі моцна адрознівацца ў залежнасці ад таго, хто яго вызначае. Напрыклад, вобраз Беларусі на Захадзе будзе значна адрознівацца ад таго, якім чынам нашу краіну і беларусаў успрымаюць расіяне. Менавіта з-за цяжкасці вызначэння і замярэння міжнароднага вобраза краіны, даследаванняў аб агульным іміджы краін вельмі мала.

Адным са спосабаў зразумець, які вобраз краіны складаецца за мяжой з’яўляецца аналіз замежных медыя [3] ці выказванняў замежных палітыкаў пра гэтую краіну. Дзеля таго, каб зразумець, якія наратывы аб Беларусі дамінуюць за мяжой, і як яны змяняюцца, Цэнтр новых ідэй цягам двух апошніх год робіць маніторынг замежных медыя. У даследаваннях аб вобразе Беларусі ў 2020-2022 гг. мы адлюстравалі асноўныя трэнды ва ўспрыняцці Беларусі, а таксама меркаванні журналістаў, якія фармуюць свой вобраз Беларусі, абапіраючыся і на думку шырокага грамадства, і на афіцыйныя заявы палітычных элітаў [4]. Напрыклад, з дапамогай медыя-маніторынгу ўдалося адсачыць, якім чынам вобраз беларусаў змяняўся з “народа, якія прагне свабоды і змагаецца з дыктатурай” у 2020 г. да змяшчэння фокуса на асобу Лукашэнка і вобразу беларусаў як ахвяраў у закладніках рэжыма Лукашэнкі ці нават агрэсараў у 2022 г..
Артыкуляцыя канкрэтнага вобразу Беларусі як самастойнай краіны, якая адстойвае права на свабоду ў незалежнасць мела ўплыў на тое, якую назву нашай краіны выкарыстоўваюць у замежных мовах у публічнай прасторы. Так, з 2020 да 2022 частата выкарыстання аналагу “Белая Расія” значна зменшылася.

Падсумоўваючы, вобраз краіны за мяжой з’яўляецца важным складнікам жыцця любой краіны, які можа ўплываць на шматлікія працэсы. Артыкуляцыя канкрэтнага вобраза ў знешняй палітыцы дазваляе краінам знаходзіць партнёраў, абапіраючыся на палітычныя каштоўнасці і фармаваць сяброўскія альянсы з блізкімі па духу, альбо знаходзіць падыходы для камунікацыі з больш адрознымі краінамі. Не толькі дэмакратычныя краіны, але і аўтарытарныя імкнуцца выбудоўваць знешні імідж такім чынам, каб дасягнуць сваіх знешнепалітычных мэтаў. Ва ўмовах складанай палітычнай экасістэмы, як у беларускай сітуацыі, шматвектарнае выбудоўванне знешняга іміджу ўскладняе здаровае функцыянаванне краіны на міжнароднай арэне.