На стан вясны 2023 года толькі тры незалежныя ад дзяржавы ініцыятывы адкрыта публікуюць вынікі апытанняў беларускай грамадскай думкі: Chatham House [1], Філіп Біканаў у межах Belarus Change Tracker і Беларуская аналітычная майстэрня. Для таго, параўнаць актуальныя звесткі з дадзенымі 1990-2010-ых, варта карыстацца лічбамі Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследванняў [2].

Улічваючы рознасці метадаў, датаў апытанняў і/ці пытанняў, яны ўсе паказваюць падобную сітуацыю. У сваіх знешнепалітычных перавагах беларусы расцярушаныя паміж некалькімі варыянтымі, а ідэя Беларусі, як краіны, якая мае выдатныя стасункі і з Захадам, і з Расіяй усё яшчэ вельмі папулярная ў грамадстве [3].

На падставе адказаў на адкрытыя і закрытыя пытанні ў апытаннях Chatham House можна казаць аб матывацыях беларусаў. Пачнем з адказаў на адкрытае пытанне “Чаму Вы выбралі той ці іншы геапалітычны саюз?”, якое задавалася пасля першаснага пытання пра знешнепалітычныя матывацыі. (Ніжэй у кавычках прыводзяцца цытаты рэспандэнтаў, а групіраванне матывацый паводле Генадзя Коршунава).

Сярод матывацый прарасійскага выбару можна вызначыць: [4]

• Наканаванасць лёсу
• (“Исторически мы всегда были вместе. Европа для нас чужая”, “Мы славяне, мы одних корней. Мы издревле жили вместе”.)
• Геапалітычнае супрацьстаянне (“Мы один народ с Россией, за Россией правда! А европейцы и США – сраные капиталисты!”, “В Европе некоторые даже не знают о существовании Беларуси”.)
• Слабая Беларусь і “магутная” Расія (“Мы никому, кроме России, не нужны”, “Россия – великая страна, наша старшая сестра. Только в союзе с Россией мы будем жить в мире и покое”.)
• Існыя сувязі (“С Россией у нас союз между государствами на протяжении долгих лет дружбы и товаро-рыночных отношений”, “Почему? Потому что – нефть, газ и родственные души”.)
• “Народжаныя ў СССР” (“Мы едины, нас насильно разъединили, разбили наши семьи. Если бы не было развала СССР, то не было бы сейчас и войны!”, “Потому что я хочу жить в границах Отечества 1945 года, за эти границы мои дедушки и бабушки отдавали свои жизни”).

Сярод матывацый выбараў “па-за любымі саюзамі” і “сябраваць з тымі і тымі” можна вызначыць: [6]

• Беларусь як мост (“Беларусь находится в центре Европы и окружена большим количеством стран; для создания хорошего трафика товаров и улучшения экономической ситуации лучше союзничать со всеми окружающими Беларусь государствами”, В России энергоресурсы дешевле, а в Европе прогрессивные взгляды”, “За Россию – тесные экономические и социальные связи. За ЕС – возможность учиться, перенимать опыт более развитых стран”.)
• Пачуццё бяспекі (“Я против каких-либо конфликтов, а эти союзы могли бы их не допустить”, “Страна должна жить в мире, а не воевать во имя чуждых для простого народа ценностей”, “Беларусь находится между двумя серьезными противниками. Нельзя допустить участия Беларуси в военных и политических конфликтах”.)
• Інтуіцыя / складана адказаць.   

Яшчэ адна прызма, праз якую можна глядзець на матывацыі беларусаў з’яўляецца адказ на прамое пытанне. Паводле яго ёсць тры галоўныя чыннікі, якія ўплываюць на выбар саюзнікаў:

• наколькі гэта палепшыць эканамічны стан краіны;
• наколькі гэта спрыяе ўмацаванню бяспекі;
• наколькі гэта спрыяе ўмацаванню незалежнасці [7].

Беларусы падзеленыя ў сваім стаўленні да вайны. У Беларусі ёсць мільёны тых, хто асуджае ваенныя дзеянні і мільёны тых, хто іх падтрымлівае. Больш за тое, прапорцыі тых і іншых практычна не змяніліся за больш за год вайны. Гэта звязана з тым, што ў Беларусі суіснуюць два грамадствы, якія маюць супрацьлеглыя меркаванні. Таксама ёсць мільёны тых, хто не можа адказаць на гэтае пытанне. То бок, калі скласці тых, хто супраць дзеянняў Расіі і не можа адказаць, то яны складаюць большасцьнязгодных з вайной, хоць яна і невыразная [8].

Пры гэтым самі беларусы не хочуць вайны з Украінай – нават тыя, хто на словах падтрымлівае Расію. У нежадання вайны з Украінай ёсць шмат прычын: пачынаючы ад таго, што частка людзей наогул падтрымлівае Украіну альбо добра да яе ставіцца, частка людзей разумее катастрафічныя наступствы ўдзелу ў ваенных дзеяннях і частка ў рэшце рэшт думае, што гэтая вайна не наша.