Паводле закону “Аб беларусах замежжа” да беларусаў замежжа адносяцца наступныя асобы: а) грамадзяне, якiя пастаянна пражываюць за межамi РБ; б) замежныя грамадзяне, якiя самi або iх продкi нарадзiлiся або пражывалi на тэрыторыi сучаснай Рэспублiкi Беларусь; в) замежныя грамадзяне, якiя пастаянна пражываюць за межамi Рэспублiкi Беларусь i iдэнтыфiкуюць сябе як беларусы.

Прызнанне асобамi сваёй прыналежнасцi да дыяспары з'яўляецца актам iх самаiдэнтыфiкацыi, падмацаваным грамадскай або прафесiйнай дзейнасцю па захаваннi і развiццi беларускай культуры за мяжой.

Хоць беларуская дыяспара – гэта прадукт перадусім ХХ стагоддзя, цягам гісторыі з беларускіх земляў прайшлі некалькі хваляў міграцыі, якія ўзбуйнялі дыяспару.

• XV-XVIII стст.. – міграцыя у выніку войнаў (часам – прымусовая, асабліва з усходніх земляў), сувязь з канфесійным складнікам (смаленская шляхта).
• Канец XVIII – пачатак XX стст. – у выніку паразаў шэрагу паўстанняў (1794, 1830-1831, 1863-1864 гг.), з тэрыторыі Беларусі ўцякалі і высылаліся ўжо збольшага нацыянальна-арыентаваныя людзі.
• Пачатак ХХ ст. – эканамічная міграцыя і на Захад (у тым ліку ў Амерыку), і на Усход (у выніку правядзення “сталыпінскай рэформы”). Таксама значная колькасць жыхароў Беларусі сталі ўцекачамі падчас Першай сусветнай,
• Даваенная, ваенная і пасляваенная міграцыя – высылкі і дэпартацыі за савецкім часам (асабліва з Заходняй Беларусі – як мінімум чатыры вялікія хвалі), савецкая эвакуацыя і нямецкая дэпартацыя.
• Другая палова ХХ ст. – працоўная міграцыя ў межах СССР, у тым ліку інтэлектуальная міграцыя ва ўмоўныя Маскву і Ленінград.
• Развал СССР – шмат беларусаў апынуліся ў Расіі, эміграцыя ў Ізраіль і краіны Захаду.

Беларуская дыяспара знаходзіцца не толькі на Захадзе. Вялікая частка – у Расіі і краінах былога СССР; розная механіка стварэння ў параўнанні з краінамі Захаду. Праз гэта рознае стаўленне дыяспар да беларускага рэжыму (гэтак было і да развалу СССР – аргентынская дыяспара, напрыклад, добра ставілася да СССР).

Абсалютная большасць у беларускай дыяспары досыць пасіўная, у тым ліку дзякуючы кволай палітыцы беларускіх уладаў. Гэтая палітыка была накіравана хутчэй не на падтрымку сувязяў з дыяспарай, а на яе расцярушванне. Што чакана, бо беларуская дыяспара ў межах пяцігадовых электаральных цыклаў папаўнялася палітычна актыўнымі беларусамі (пераважна на Захадзе).
На сярэдзіну 2010-х беларускія дыяспары – гэта прыкладна 3,5 млн чалавек у 70 краінах (ЗША, Расія, Польшча, Украіна, Аргентына і г.д.), і толькі ў 25 з іх былі суполкі беларусаў.
У апошнія 30 гадоў стасункі дыяспары з уладай прайшлі некалькі этапаў.

• 1991-1994 – цікаўнасць да дыяспары, намаганні па кансалідацыі (правядзенне 1-ага з'езду беларусаў свету).
• 1994-2014 – халоднае стаўленне да дыяспары.
• 2014-2020 – прабуджэнне ўзаемадзеяння з урадам (2014 г. – прыняцце Закону “Аб беларусах замежжа”, 2017 – правядзенне ў Мінску 7-ага з'езду беларусаў свету, арганізатарам якога традыцыйна выступае грамадскае аб'яднанне "Бацькаўшчына").
• 2020 і да сённяшняга моманту – уздым беларусаў замежжа, дапамога краіне падчас пандэміі Covid-19 і пераўтварэнне дыяспары ўлетку 2020 году.

Тыповы прадстаўнік актыўнай часткі беларускай дыяспары – гэта хутчэй мужчына ва ўзросце 30-35 гадоў з вышэйшай адукацыяй і прыбыткам вышэйшым за сярэдні, які ў 2021-2022 гадах пакінуў Беларусь па палітычных матывах і пражывае ў Польшчы.

Беларуская дыяспара актыўна цікавіцца тым, што адбываецца ў Беларусі, і падтрымлівае цесныя сувязі з радзімай (найперш са сваякамі, з прадстаўнікамі іншых груп радзей).

Пераважная большасць актыўнай часткі беларусаў замежжа займаюцца грамадскай дзейнасцю. Галоўныя напрамкі: выказванне сваёй грамадзянскай пазіцыі ў сацыяльных сетках і аказанне дапамогі тым, хто ў ёй мае патрэбу.

Розніца паміж актыўнымі часткамі беларускага грамадства па абодва бакі дзяржаўнай мяжы істотна меншая, чым паміж прыхільнікамі і супернікамі ўлады ўнутры краіны.

Дыяспара ў адносінах да сябе настроена вельмі крытычна. Аднак беларусы, якія знаходзяцца ў Беларусі, схільныя верыць у дыяспару і выказваюць ёй істотны крэдыт даверу.